نخستين بنای عظيم سنگی جهان

در حدود سال 2650 پيش از ميلاد هرم پله دار فرعونزوسر (Djoser)، دومين پادشاه از سلسله سوم در سقاره (Saqqarah) يا گورستان باستاني (شهر مردگان ) ممفيس توسط «ايمحوتپ»، معمار، طبيب و مشاور مخصوص زوسر، برپا داشتهشد. وی نخستين هنرمندی است که نامش در تاريخ جهان به صورت مکتوب موجود می باشد،بسيار به علم طب مصری خدمت کرد به گونه ای که در دوران بعد، به عنوان رب النوع هنرو علم مورد پرستش واقع گرديد؛ چنين به نظر می رسد که مکتب معماری مصر به دست ویتأسيس شد.

مجسمه زوسر

ايمحوتپ نخستين کسیبود که در ساخت هرم از قطعات کوچک سنگ بهره برد. اين هرم كه احتمالاً كهن ترين بنايسنگي مصر و نخستين بنای سنگی عظيم جهان است، اولين مقبره عظيم پادشاهي نيز بود کهساخت آن نزديک به سی سال به طول انجاميد. هرم زوسر که حـدود 61 متر ارتفاع دارد ومتشکل از شش مصطبه به تدريج کوچک شونده، با ارتفاعی يکسان است، دارای زاويه ای باشيب 72 درجه می باشد. شكل هرم مذبور كه ظاهراً چيزي در حد واسط بين مصطبه - شکلرايج مقابر مصريان در دوراه باستان - و هرمهاي حقيقي بعدي در گيزا (چيزه) است، درپايان كار، ساختماني مشابه زيگوراتهاي بزرگ بين النهرين از آب درآمده است، اما هرمزوسر برخلاف زيگوراتهاي بزرگ که معبد بودند، يك مقبره است و ارتفاعش از بناهاي شهرمردگاني كه پيرامونش ترتيب يافته، بسيار ‌بلندتر مي باشد.

در ساخت مصطبه پايينی واصلی هرم پلکانی زوسر، سنگهای سفيد آهکی را دقيقاً همانند آجر بکار برده اند. سازندگان که قطعات سنگ را همچون آجرهای بزرگ شکل داده بودند، آنان را در رجهای افقیو با ملات گِل ساده چيده بودند. در دومين مرحله که نشانگر تغيير از مصطبه پله پلهای به هرم پلکانی است، تکنيک متفاوتی آشکار شده است؛ حجم سنگهای تراش داده شده،بيشتر گرديده به طوريکه هريک از آنها حدود نيم تن وزن دارند. اين سنگها را بطورمايل با زاويه 18 درجه چيده بودند، به گونه ای که شيب آنها به سمت درون و قلب بنابود و بدين ترتيب، در مرحله پايانی توسعه و تکميل هرم، زاويه ای با شيب 72 درجهايجاد گشت.

مقبره اي چون هرم زوسر وظيفه يا كاركردي دو گانه داشت: \\\\\\\"حفاظت از پادشاه موميايي شده و متعلقاتش\\\\\\\" و \\\\\\\"مجسم ساختن قدرتمطلق و خدايگونه فرعون به كمك فرم معماري\\\\\\\". در انديشه مصريان، شکل هرم نمودپلکانی بود که فرعـون را به سـوی «رِع» (Ra) يا رب النـوع خورشيـد بالا می برد. ازديگر سو، عقيده آنان بر اين بود که عظمت پيکر هرم، موجب جذب هرچه بيشتر انوار فيضبخش رِع بر بدنه مزار و سپس حلول آن در کالبد فرعون می شود.

هرم زوسر

هرم زوسر درون مجموعهای تدفينی به ابعاد 540 متر در 278 متر جای گرفته که پرستشگاههای سنگی، بناهایآيينی و حياطهايي متعدد آن را احاطه کرده است. ديواری پيرامونی به طول بيش از 6/1کيلومتر از سنگ به بلندای 5/10 متر، مجموعه را دربر گرفته و دارای پانزده سطحفرورفته، همچون درگاه ورودی می باشد. از اين ميان، چهارده دروازه کاذب و غير واقعیاند، تنها درگاه ورودی منتهی به مجموعه در بخش جنوب شرقی ديوار پيرامونی واقع شدهاست.

پس از گذر از ورودی، تالاریگسترده گرديده که 54 متر طول دارد و سقفی متشکل از سنگهايي استوانه ای، شبيه به تنهدرخت نخل داشت که بر ستونهايي باريک استوار بود. سطوح اين ستونها که خياره دار میباشند، کهن ترين ستونهای شناخته شده در مصر هستند. تالار ذکر شده، به حياط باز وبزرگ مجموعه منتهی می شود.

مجموعه همچنين شامل تعدادی فضای عبادتی است کهايمحوتپ سقف خيمه مانند آنها را از معماری کاخهای چوبی الهام گرفته بود. بناهایمذکور که با سنگ آهک شفاف طلايي ساخته شده اند، بر روی ديوار بيرونيشان سه نيم ستونباريک شياره دار کار شده است.